Giáo lý về gia đình: Nơi đâu không tôn kính người già, nơi đó người trẻ không có tương lai

"Nơi đâu không tôn kính người già, nơi đó người trẻ không có tương lai". Đây là sứ điệp mạnh mẽ mà Đức Thánh Cha Phanxicô đưa ra trong bài giáo lý nói về người già của ngài hôm thứ Tư 04/03/2015.

Trong huấn từ với các tín hữu hành hương tại quảng trường Thánh Phêrô, Đức Thánh Cha Phanxicô tiếp tục loạt bài giáo lý về gia đình, trong tuần này ngài nói về vai trò của ông bà.

Dưới đây là toàn văn bài huấn từ của Đức Thánh Cha Phanxicô:

Anh chị em thân mến,

Bài giáo lý hôm nay và thứ Tư tới sẽ được dành riêng để nói về người già trong gia đình, là những ông bà. Hôm nay chúng ta sẽ suy tư về hiện trạng của người già và lần tới, tích cực hơn, sẽ nói về ơn gọi chứa đựng trong độ tuổi này của đời sống.

Nhờ những tiến bộ trong y học, sự sống đã được kéo dài thêm: tuy nhiên, xã hội đã không "mở rộng ra" với sự sống! Số người già đã nhân lên, nhưng các xã hội chúng ta đã không tổ chức đủ để dành chỗ cho họ, với sự kính trọng đúng nghĩa và quan tâm cụ thể về sự mong manh và phẩm giá của họ. Trong khi chúng ta còn trẻ, chúng ta bị xui khiến làm ra vẻ như không biết đến tuổi già, như thể nó là một căn bệnh cần phải tránh. Rồi khi chúng ta già đi, nhất là nếu chúng ta nghèo túng, ốm đau hoặc cô đơn, chúng ta trải qua sự thiếu sót của một xã hội được lập kế hoạch chỉ vì tính hiệu quả, và hậu quả là không biết đến người già. Và người già là sự giàu có; họ không thể bị bỏ qua.

Trong chuyến thăm đến một nhà dưỡng lão, Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI đã dùng những từ ngữ rõ ràng và tiên tri: "Chất lượng của một xã hội, tôi muốn nói đến một nền văn minh, cũng được đánh giá theo cách người già được đối xử ra sao và chỗ dành riêng cho họ trong sinh hoạt chung" (ngày 12 tháng 11 năm 2012). Thật thế, sự quan tâm đến người già tạo nên sự khác biệt trong một nền văn minh. Trong một nền văn minh, có sự chú ý đến người già không? Có chỗ cho người già không? Nền văn minh này sẽ tiến về phía trước nếu tôn trọng sự khôn ngoan của người già. Trong một nền văn minh mà ở đó không có chỗ cho người già, họ sẽ bị gạt bỏ vì họ tạo ra các vấn đề, một xã hội như thế mang trong mình vi rút của sự chết.

Ở phương Tây, các học giả trình bày thế kỷ này là thế kỷ gia tăng tuổi già: trẻ em giảm và người già gia tăng. Sự mất cân bằng này mời gọi chúng ta đặt ra vấn đề, hơn thế nữa, nó là một thách đố lớn đối với xã hội hiện đại. Một nền văn hóa lợi nhuận nào đó cũng khăng khăng xem người già như là một gánh nặng, một "tải nặng vô ích". Nó cho rằng họ không chỉ không sản xuất mà còn là một gánh nặng. Cuối cùng, như là hậu quả của cách suy nghĩ này, họ sẽ bị gạt bỏ. Thật là xấu xa khi thấy người già bị gạt bỏ. Đó là tội lỗi. Không ai dám nói nó một cách công khai, nhưng lại thực hiện! Có điều gì đó hèn hạ trong thói đam mê nền văn hóa gạt bỏ. Chúng ta quen gạt bỏ con người. Chúng ta muốn loại bỏ nỗi sợ hãi ngày càng tăng của sự yếu đuối và dễ bị tổn thương của mình, nhưng làm như vậy, chúng ta làm gia tăng nỗi thống khổ của người già bị chịu đựng và bị bỏ rơi.

Trong sứ vụ của tôi ở Buenos Aires, tôi thấy thực tế này và các vấn đề của nó. 'Những người già bị bỏ rơi, và không chỉ trong sự bấp bênh vật chất. Họ bị bỏ rơi trong sự bất lực ích kỷ chấp nhận những hạn chế của họ, phản ánh những hạn hẹp của chúng ta, trong rất nhiều khó khăn ngày nay mà họ phải vượt qua để tồn tại trong một nền văn minh không cho phép họ tham gia, để bày tỏ quan điểm của họ, hoặc họ không được nhắc đến trong mô hình tiêu thụ "chỉ có những người trẻ là có ích và có thể hưởng thụ". Tuy nhiên, đối với toàn xã hội, người già lẽ ra phải là kho dự trữ khôn ngoan của một dân tộc. Người già là nơi lắng đọng khôn ngoan của một dân tộc. Lương tâm thật dễ dàng đi vào giấc ngủ khi không có tình yêu!' (Love alone can save us, Vatican City 2013, trang 83). Và xảy ra như vậy. Tôi nhớ khi tôi đến thăm nhà dưỡng lão, tôi đã nói chuyện với mỗi người và tôi thường nghe điều này: ‘Bác có khoẻ không?’ ‘Dạ khoẻ, khoẻ’, ‘Và bác có mấy con?’ ‘Nhiều, rất nhiều’. ‘Chúng có đến thăm bác không?’ ‘Có đến, luôn luôn, chúng có đến thăm’, ‘Lần cuối cùng chúng đến thăm khi nào?’ Và khi đó một cụ bà, tôi đặc biệt nhớ đã nói rằng ‘Vào dịp Giáng Sinh’. Lúc đó là tháng Tám. Đã tám tháng bà không được con cái đến thăm, bà bị bỏ rơi tám tháng. Điều này được gọi là tội trọng. Anh chị em có hiểu không?

Một lần khi tôi còn nhỏ, bà tôi kể với chúng tôi câu chuyện về một cụ ông khi ăn làm vấy bẩn chính mình, vì ông không thể đưa thìa súp lên miệng. Và con trai ông, một người cha trong gia đình, đã quyết định tách ông cụ ra khỏi bàn ăn chung. Và ông cụ được dời xuống một cái bàn trong nhà bếp để ông có thể ăn một mình, không bị nhìn thấy và do đó sẽ không mất mặt khi bạn bè đến ăn trưa hoặc ăn tối. Một vài ngày sau đó, người cha về nhà và thấy con trai mình chơi đồ gỗ với một cái búa và đinh. Nó làm một cái gì đó. Ông hỏi 'Con đang làm gì vậy?' 'Thưa ba con đang làm một cái bàn' 'Một cái bàn, tại sao? ' 'Để khi ba trở nên già yếu và ba có thể ăn ở đó'. Trẻ em có ý thức hơn chúng ta.

Trong truyền thống của Giáo Hội, có một kho tàng về khôn ngoan để nâng đỡ nền văn hóa gần gũi với người già, một tâm tình trìu mến và liên đới nâng đỡ trong phần cuối của cuộc đời này. Truyền thống này được bắt rễ từ Thánh Kinh, chẳng hạn như diễn tả của Sách Huấn Ca cho thấy: "Đừng bỏ qua chuyện các vị cao niên kể lại, vì chính các ngài đã học hỏi nơi tổ tiên mình; nhờ học với các ngài mà con có được sự hiểu biết, và khi cần, con biết đưa ra câu trả lời thích hợp". Giáo Hội không thể và không muốn chiều theo tâm thức thiếu kiên nhẫn, lại càng không thể thờ ơ và khinh thường đối với tuổi già. Chúng ta phải thức tỉnh ý thức tập thể về lòng biết ơn, quý trọng, hiếu khách, làm cho người già cảm thấy họ là thành phần sống động của cộng đoàn.

Người già là những người nam nữ, những người cha và những người mẹ đi trước chúng ta trên cùng một con đường, trong ngôi nhà của chúng ta, trong cuộc chiến hàng ngày của chúng ta vì một đời sống xứng hợp. Họ là những người nam nữ mà chúng ta đã được lãnh nhận từ họ rất nhiều. Người già không phải là một người xa lạ. Chúng ta là những người già, sớm hay muộn mà thôi, nhưng chắc chắn như vậy, ngay cả khi chúng ta không nghĩ đến. Và nếu chúng ta không học cách đối xử tốt với người già, thì đó là cách chúng ta sẽ bị đối xử.

Hầu như tất cả những người già thì mỏng dòn mong manh. Tuy nhiên, một số người đặc biệt yếu đuối; nhiều người cô đơn và mắc phải bệnh tật. Một số người phụ thuộc vào việc chăm sóc không thể thiếu và sự chú ý của người khác.

Vì thế chúng ta sẽ lui bước hay sao? Chúng ta sẽ bỏ rơi họ, mặc cho số phận của họ hay sao? Một xã hội mà không có sự gần gũi, tính nhưng không và tình cảm vị tha không cần đáp đền - cả ở trong những người xa lạ - đang dần biến mất, là một xã hội đồi bại. Trung thành với Lời Chúa, Giáo Hội không thể nhân nhượng với những thứ suy đồi này. Một cộng đoàn Kitô hữu, trong đó sự gần gũi và sự nhưng không không còn được xem là không thể thiếu, thì sẽ đánh mất linh hồn của mình. Nơi đâu không tôn kính người già, nơi đó người trẻ không có tương lai.

Tạ Ân Phúc