Để làm mẹ bạn cần biết

Mang thai là niềm hạnh phúc của bạn và chồng bạn. Ðứa con mà các bạn hằng mơ ước sẽ. phát triển trong bụng mẹ khoảng chín tháng. Sự kiện đáng yêu này sẽ mang lại cho các bạn niềm hạnh phúc nhưng đồng thời người mẹ cũng có thể gặp một số khó khăn. Người ta thường chia cả quá trình có thai thành ba giai đoạn:

·       Ba tháng đầu: Trứng đã được thụ tinh làm tổ và lớn dần, các cơ quan, bộ phận của thai nhi được hình thành trong thời kỳ này. Có thai là một yếu tố hoàn toàn mới mẻ cho cơ thể người mẹ, đồng thời với sự xuất hiện của bào thai các chất nội tiết trong cơ thể người mẹ cũng thay đổi, vì vậy bạn thường nhận thấy ốm nghén hay một số dấu hiệu khác.

·       Ba tháng giữa: Trong thời kỳ này thai nhi đã có đủ tất cả các bộ phận và bắt đầu có những chuyển động. Cơ thể người mẹ cũng đã quen dần với sự thay đổi của việc mang thai nên ốm nghén giảm đi và cân nặng của người mẹ tăng lên cùng với sự phát triển của thai nhi.

·       Ba tháng cuối: Thai nhi tiếp tục phát triển và thường  chuyển động thay đổi tư thế. Kích thước thai lớn dần gây chèn ép cho cơ thể người mẹ.

·       Ði khám thai sớm khi bạn biết mình có thai; Nên đi khám thai ít nhất là ba hoặc bốn tháng trong thời gian mang thai: một lần vào ba tháng đầu, một lần vào ba tháng giữa và một hoặc hai lần vào ba tháng cuối ; Nếu có điều kiện bạn nên đi khám thai nhiều hơn. Những lần khám thai giúp cho bạn biết thai nhi có phát triển bình thường không, và người mẹ có bệnh gì hoặc có khó khăn gì cần phải xử trí không. Khám thai cũng giúp cho bạn biết bạn sẽ đẻ thường hay sẽ cần những can thiệp đặc biệt (như mổ đẻ). Vì vậy trong những lần đi khám thai vào ba tháng cuối bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ hoặc nữ hộ sinh để chọn nơi sinh thích hợp. (Nếu bạn được dự báo là sẽ đẻ khó thì bác sĩ hoặc nữ hộ sinh sẽ hướng dẫn bạn nên sinh ở một cơ sở y tế có đủ các phương tiện cấp cứu).

·       Tiêm vac xin phòng uốn ván hai lần. Mũi thứ nhất cần được tiêm càng sớm càng tốt (thường tiêm khi bạn đi khám thai lần thứ nhất). Mũi thứ hai cách mũi thứ nhất ít nhất một tháng và muộn nhất là trước khi đẻ một tháng (thường tiêm khi bạn đi khám thai lần thứ hai hoặc thứ ba). Tiêm vắcxin sẽ giúp cho bản thân bạn và cả con bạn tránh được một căn bệnh rất nguy hiểm trong hoặc  sau khi sinh là uốn ván. Vắcxin không có tác hại gì đối với thai nhi cũng như đối với bản thân bạn.

·       Nên nhớ rằng bạn cần ăn uống đầy đủ không những cho bản thân mình mà còn vì sự phát triển của con bạn. Vì vậy bạn nên uống nhiều nước và ăn đủ thức ăn, đặc biệt là những thức ăn cần thiết (cung cấp năng lượng như: gạo, ngô, khoai, sắn, bánh mỳ; phát triển cơ thể như: thịt, cá, sữa và trứng; và bảo vệ cơ thể như: hoa quả, rau xanh, gan, cá, trứng). Bạn không nên kiêng ăn những thức ăn mà bạn vẫn thường ăn trước khi có thai.

·       Khi có thai nhu cầu sắt của người phụ nữ thường cao gấp đôi hoặc gấp ba bình thường, vì vậy phụ nữ có thai thư­ờng hay bị thiếu máu. Ðể tránh thiếu máu, bạn cần ăn các loại thức ăn có nhiều chất sắt như: thịt nạc, gan, rau xanh và uống viên sắt theo chỉ dẫn của bác sĩ và nữ hộ sinh.  

·       Mỗi đêm nên ngủ ít nhất là 8 tiếng. Nghỉ ngơi đủ để bạn cảm thấy thoải mái, ví dụ như mỗi ngày nằm nghỉ một giờ vào buổi trưa.

·       Tắm rửa thường xuyên để giữ gìn thân thể sạch sẽ.

·       Ðể tạo điều kiện cho nuôi con bằng sữa mẹ sau này, bạn nên tự chăm sóc vú từ khi đang có thai bằng cách lau rửa đầu vú nhẹ nhàng hàng ngày. Một số ít phụ nữ có núm vú ngắn dẹt hoặc lõm vào trong. Nếu bạn có núm vú lõm như vậy thì nên bóp và kéo núm vú nhẹ nhàng dần dần ra phía ngoài. Bạn nên làm như vậy vài phút mỗi ngày để con bạn sau này bú mẹ được dề dàng hơn.

·       Tập thể dục đều đặn, nhẹ nhàng, ví dụ như đi bộ nửa giờ mỗi ngày.

·       Mặc quần áo rộng rãi, thoải mái, đi giầy dép thấp.

·       Tiếp tục có quan hệ tình dục nếu  bạn còn ham muốn, như­ng bạn nên chọn những tư thế mà bạn cảm thấy thoải mái.

·       Nhấc hoặc mang vác những vật nặng có thể gây sẩy thai. Mọi người trong gia đình nên giúp đỡ phụ nữ có thai làm những việc nặng.

·       Dùng thuốc tây y, hoặc thuốc đông y không có ý kiến của bác sĩ, nữ hộ sinh hiểu biết về thai nghén có thể có hại cho thai, đặc biệt là trong ba tháng đầu.

·       Thụt rửa sâu trong âm đạo có thể sẽ gây ra những viêm nhiễm bên trong.

·       Không nên giao hợp nếu như bạn thấy có những dấu hiệu sau: ra máu hoặc chất dịch màu hồng ở cửa mình, khi đã có cơn co dạ con, hoặc khi đã ra nước ối.

·       Uống rượu có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng cho đứa trẻ.

·       Hút thuốc lá hoặc hít thờ không khí có khói thuốc lá có thể gây đẻ thiếu cân.

·       Các chất ma túy có thể gây sẩy thai, dị dạng thai nhi hoặc thai chết l­ưu

·       Tiếp xúc với những chất hóa học như thuốc nhuộm tóc thuốc trừ sâu hoặc thuốc diệt cỏ sẽ có hại cho thai nhi và chính bản thân bạn.

Khi có thai bạn có thể gặp những dấu hiệu thông thường như sau:

·       Mất kinh

·       Buồn nôn và nôn

·       Mệt mỏi hoặc chóng mặt

·       Căng vú, quầng vú đậm màu dần

·       Ði tiểu nhiều lần

·       Chán ăn hoặc kém ăn

·       Sợ ăn hoặc thèm ăn một thức ăn gì đó

·       Tăng tiết nước bọt

·       Tăng cân ít hoặc sút cân nhẹ

·       Buồn ngủ

·       Ðau lưng.

·       Ra nhiều khí hư (trong suốt hoặc trắng đục).

·       Hồi hộp, đánh trống ngực.

·       Sau tháng thứ tư, tăng khoảng 2kg mỗi tháng.

·       Ðôi khi có những đám da bị xạm đi.

·       Cảm giác thai bắt đầu máy từ tháng thứ tư, thứ năm

·       Căng tức vùng bụng dưới.

·       Thấy rõ thai cử động.

·       Hay bị chuột rút, nhất là ở chân.

·       Táo bón.

·       Giãn tĩnh mạch (nổi gân xanh ờ chân, tay hoặc cổ).

·       Vú tiết sữa non (chất dịch màu vàng).

·       Có những vết rạn trên da bụng.

·       Cảm giác tức thở.

·       Phù nhẹ ở mắt cá và bàn chân.

·       Thỉnh thoảng có cơn co dạ con tự nhiên không gây đau (bạn chỉ cảm thấy bụng cứng nhẹ từng cơn).

·       Ði tiểu nhiều lần.

·       Tăng khoảng 6kg trong 3 tháng cuối. Cả quá trình có thai tăng khoảng 9 - 12kg.

Trong khi có thai bạn có thể gặp phải một số cảm giác khó chịu nhưng không nghiêm trọng hoặc nguy hiểm. Bạn có thể tự mình xử trí phần lớn những điều phiền toái này. Sau đây là những cảm giác khó chịu thư­ờng gặp và cách xử trí :

·       Buồn nôn và nôn: ăn ít một và ăn làm nhiều bữa thay vì ăn những bữa quá no.

·       Hồi hộp đánh trống ngực: Tránh ăn những thức ăn có nhiều gia vị, ăn ít một và ăn làm nhiều bữa. Không đi nằm ngay sau khi ăn xong.

·       Táo bón: Uống nhiều nước, ăn nhiều rau và hoa quả, tập thể dục nhẹ nhàng vào buổi sáng.

·       Trĩ: Tránh ngồi lâu, nên ăn nhiều hoa quả và rau.

·       Khí hư: Nếu khí hư có màu xanh hoặc vàng vàcó chùi khó chịu, cần điều trị tại phòng khám hoặc bệnh viện.

·       Ðau lưng: Cố gắng giữ cho lư­ng thẳng khi ngồi và đứng; tập thể dục nhẹ nhàng.

·       Chuột rút: Làm giãn cơ từ từ bằng cách duỗi thẳng chân và hướng ngón chân về phía thân mình đồng thời nhẹ nhàng xoa bóp bắp chân (xem hình d­ưới đây).

·       Phù ở mắt cá và bàn chân: Tránh mặc quần áo chật, đi giầy dép chật hoặc đeo đồ nữ trang chật. Khi nằm hoặc ngồi nên để chân ở tư thế cao. Nếu đột ngột phù to bạn nên đi khám.

·       Khó thở: Nếu khó thở kéo dài, bạn nên đi khám ởmột cơ sở y tế.

·       Hoa mắt, chóng mặt: Nằm xuống hoặc ngồi xổm úp mặt vào đùi trong vài phút. Nên đứng lên từ từ khi bạn đang nằm hoặc ngồi. Nếu hoa mắt chóng mặt nặng hoặc kéo dài, bạn nên đi khám.

·       Ðau bụng: Ngồi hoặc nằm xuống khi có đau. Nếu đau kéo dài, bạn nên đi khám ở cơ sở y tế.

·       Khó chịu khi đi tiểu: Uống nhiều n­ước và đi tiểu th­ường xuyên. Nếu kèm theo đái buốt, bạn nên đi khám ở cơ sở y tế.

·       Giãn tĩnh mạch chân: Ðể chân lên cao khi ngồi; tránh đứng lâu (xem hình dưới đây).

 Một số biến chứng nặng có thể gây ra do có thai. Trong một số trường hợp khác, người phụ nữ có thể bị bệnh từ trước và khi có thai bệnh trở nên trầm trọng  hơn. Ðiều quan trọng là bạn và gia đình bạn cần biết những dấu hiệu của các biến chứng nặng và biết cần phải làm gì.

·       Ðau bụng nhiều.

·       Ra máu từ cửa mình.

·       Không thấy cử động của thai sau tháng thứ t­ư.

·       Ðau đầu nhiều, nhìn mờ, cảm giác ruồi bay tr­ước mắt.

·       Có cơn ngất (bất tỉnh) hoặc co giật.

·       Sốt cao.

·       Chảy nhiều nước từ cửa mình (rỉ ối hoặc vô ối)

·       Nhợt màu ở lợi, mặt trong mí mắt, móng tay trắng nhợt, thư­ờng xuyên cảm thấy mệt, mạch đập nhanh và thở hổn hển.

·       Hoa mắt chóng mặt.

·       Phù ở tay và đặc biệt là ở mặt.

·       Nôn nhiều hoặc nôn liên tục.

·       Khí hư có mùi khó chịu, màu xanh, trông như­ bọt hoặc lợn cợn như bột, ngứa cửa mình.

·       Tăng cân quá nhiều.

·       Không tăng cân, hoặc sụt cân sau tháng thứ tư.

Mọi người trong gia đình cần chuẩn bị trước cho việc sinh nở và những phương tiện đi lại (cần dự kiến trước những khả năng khác nhau để đưa sản phụ trong trường hợp cần cấp cứu)

·       Ðau bụng từng cơn ngắn, cách quãng, đau tăng dần.

·       Có thể đau mỏi vùng thắt lưng

·       Ra chất nhầy hồng ở cửa mình.

Khi có một trong những dấu hiệu trên đây, bạn nên đến trạm xá, nhà hộ sinh, Trung tâm Bảo vệ sức khỏe bà mẹ trẻ em hoặc bệnh viện, nơi đã được bác sĩ hoặc nữ hộ sinh giúp bạn lựa chọn trong những lần khám tr­ước đây để sinh con.

Sau khi con bạn ra đời cơ thể bạn cần có một thời gian để hồi phục và trở lại bình thường. Thời gian này thường kéo dài khoảng sáu tuần lễ và được gọi là thời kỳ hậu sản. Trong một vài tuần đầu bạn sẽ thấy có chất dịch (gọi là sản dịch) chảy ra từ cửa mình. Sản dịch thường có màu đỏ trong vòng 4 ngày ngay sau sinh. Sau đó sản dịch chuyển sang màu hồng cho đến khoảng ngày thứ 9 sau sinh: Từ khoảng ngày thứ 10 trở đi sản dịch chuyển sang màu nâu sẫm, sau đó càng ngày càng nhạt màu và ít đi rồi hết hẳn thường sau hai hoặc bốn tuần sau khi sinh. Nếu bạn cho con bú hoàn toàn thì thường sẽ có kinh sau tháng thứ sáu hoặc muộn hơn, nhưng nếu bạn không cho con bú hoặc cho con bú không hoàn toàn thì kinh nguyệt sẽ trở lại từ bốn đến sáu tuần sau sinh.

·       Bạn nên giữ sạch vùng sinh dục hậu môn bằng cách rửa nhẹ nhàng bằng nước sạch và xà phòng 3-4 lần một ngày và dùng băng vệ sinh hoặc vải màn sạch.

·       để thấm sản dịch. Nhưng bạn không nên thụt rửa sâu hoặc đặt bất kỳ vật gì trong âm đạo để tránh nhiễm trùng.

·       Khi còn có sản dịch bạn không nên giao hợp để tránh nhiễm trùng.

·       Bạn nên ăn đủ chất dinh dưỡng và uống nhiều nướcđể hồi phục cơ thể sau khi sinh và để có đủ sữa cho con bú. Không nên ăn uống quá kiêng khem.

·       Nên tranh thủ ngủ càng nhiều càng tốt khi bé ngủ.

·       Tập thế dục nhẹ nhàng 15-20 phút mỗi ngày để hồi phục sức khỏe.

·       Ði khám lại từ 7 đến 10 ngày sau khi sinh để chắc chắn rằng bạn và con bạn đã hồi phục sau khi sinh và phát hiện những biến chứng nếu có. Ðây cũng là dịp bạn có thể hỏi bác sĩ và nữ hộ sinh bất cứ điều gì bạn còn bạn khoăn về cho con bú, quan hệ tình dục, kế hoạch hóa gia đình, tiêm phòng cho bé, chế độ ăn uống nghỉ ngơi hoặc những câu hỏi khác về sức khỏe của bạn cũng như con bạn.

·       Ngất hoặc bất tỉnh.

·       Ra máu không giảm đi mà ngay càng tăng lên hoặc màu sản dịch chuyển sang đỏ tươi, hoặc có những cục máu đông.

·       Sốt.

·       Đau bụng dữ dội hoặc đau tăng dần lên.

·       Nôn và tiêu chảy.

·       Máu hoặc chất dịch chảy ra từ cửa mình có mùi hôi khó chịu.

·       Ðau, sưng, đỏ và có thể có chảy

Bs. Trí Quách, M.D